ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Κατά το παραπάνω διάστημα διάφοροι πολιτισμοί και κατακτητές πέρασαν από το νησί.

Ερείπια κτιρίων στην περιοχή της Β. Ιθάκης αποδεικνύουν ζωή από τη Νεολιθική Περίοδο (4000 - 3000 π.χ). Μορφές οργανωμένης ζωής παρουσιάζονται και κατά τον Πρωτοελλαδικό Πολιτισμό ( 3000 - 2000 π.χ.) όπως μαρτυρούν τα ίχνη από συνοικισμό, δρόμο και τοίχος στα Πηλικάτα και κάποια ευρήματα στο Σπήλαιο του Λοίζου. Κατά την Προμυκηναϊκή Περίοδο (2000 - 1500 π.χ.) και ιδιαιτέρως τη Μυκηναϊκή Περίοδο (1500 - 1100 π.χ.) η Ιθάκη φτάνει στο μεγαλύτερο σημείο της ακμής της, σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες αλλά και ποικίλα αρχαιολογικά ευρήματα από ανασκαφές του 19ου και 20ου αι. Το νησί της Ιθάκης ήταν πρωτεύουσα του κράτους των Κεφαλλήνων που περιελάμβανε τα γύρω νησιά και τμήματα της ηπειρωτικής Ελλάδας και υπήρξε ένα από τα πιο ισχυρά κράτη της εποχής. Στα έπη του Ομήρου Ιλιάδα (1193 - 1184 π.χ.) και Οδύσσεια (1184 - 1174 π.χ.) που αναφέρονται στον τελευταίο αιώνα της περιόδου έχουμε πλήθος από πληροφορίες που αφορούν την πολιτική, την πολιτιστική και κοινωνική ζωή. Οι κάτοικοι του νησιού χαρακτηρίζονταν σαν μεγάλοι θαλασσοπόροι και ερευνητές, συμπέρασμα που προκύπτει από την τόλμη του Οδυσσέα και των συντρόφων του να επιχειρήσουν μακρινά ταξίδια φτάνοντας πιο πέρα και από τη Μεσόγειο.
Μετά την παρακμή και κατάρρευση του κράτους των Κεφαλλήνων η Ιθάκη καταλαμβάνεται από τους Δωριείς (Δωρική Περίοδος 1100 - 800 π.χ.). Κατά την περίοδο της Αρχαίας Ελληνικής Ακμής ( 800 - 180 π.χ) η παρακμή της Ιθάκης που ήταν αποτέλεσμα της Δωρικής κατοχής συνεχίζεται ωστόσο το νησί δεν παύει να κατοικείται οργανωμένα ιδιαίτερα στο Βόρειο τμήμα του.
Η Ρωμαϊκή Κυριαρχία (180 π.χ. - 394 μ.Χ) δεν αλλάζει ιδιαίτερα την κατάσταση. Η Ιθάκη εξακολουθεί να κατοικείται οργανωμένα και ανήκει στην επαρχία της Ιλλυρίας. Η ειδωλολατρία κυριαρχεί μέχρι και τους τελευταίους χρόνους της εξάρτησης όπως μαρτυρούν ίχνη λατρείας προς τις θεότητες και τον Οδυσσέα.
Η Ιθάκη προσαρτίζεται στην Κεφαλονιά και ανήκει στην επαρχεία της Ηπείρου κατά την Βυζαντινή Περίοδο (394 - 1185 μ. Χ.). Κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής κυριαρχίας καθιερώνεται η Χριστιανική θρησκεία και χτίζονται εκκλησίες και μοναστήρια στο νησί.
Η κατάληψη της Ιθάκης και των γειτονικών νησιών από τους Νορμανδούς (1185 - 1204 μ.Χ ) οριοθετεί την Μεσαιωνική Περίοδο με αλλεπάλληλες αλλά σύντομες κτήσεις.
Το 1479 οι Τούρκοι αποβιβάζονται διαδοχικά στη Λευκάδα, Κεφαλονιά, Ιθάκη και Ζάκυνθο, πυρπολούν τους οικισμούς, λεηλατούν, σκοτώνουν και αποχωρούν με αιχμαλώτους για την αποίκηση της Κωνσταντινούπολης. Η Ιθάκη σχεδόν ερημώνεται καθώς οι περισσότεροι από τους κατοίκους που διασώθηκαν την εγκαταλείπουν
Το 1499 αρχίζει ο Ενετοτουρκικός πόλεμος, η Ιθάκη και τα γειτονικά νησιά πολιορκούνται από τους Ενετικούς και Ισπανικούς στόλους. Από το 1500 αρχίζει σταδιακά η κατάκτηση τους και τελικά το 1503 η Ιθάκη, η Κεφαλονιά και η Ζάκυνθος περιέρχονται στους Ενετούς ενώ η Λευκάδα στους Τούρκους.
Το 1504 αρχίζει επίσημα η Ενετική Κυριαρχία, ορίζεται αρμοστάτης στην Ιθάκη και προσελκύεται πληθυσμός με κίνητρα την παραχώρηση γης και την απαλλαγή φορολογίας για πέντε χρόνια.
Αμέσως μετά την επικράτηση της Γαλλικής Επανάστασης τα Επτάνησα περιέρχονται στους Γάλλους Δημοκρατικούς (1797 - 1798 μ.Χ). Διαιρούνται διοικητικά και τιμητικά δημιουργείται ο νομός Ιθάκης που περιλαμβάνει τα νησιά Κεφαλονιά και Λευκάδα καθώς και περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι κάτοικοι του νησιού δέχονται με ενθουσιασμό στην αρχή τους Γάλλους οι οποίοι φροντίζουν για τον εκσυγχρονισμό της διοίκησης και της δικαστικής εξουσίας. Νέες ιδέες, νέα συστήματα, νέες κοινωνικές αντιλήψεις κάνουν την εμφάνιση τους.
Στα τέλη του 1798 τους Γάλλους διαδέχονται ομαλά Ρώσοι και Τούρκοι (1798 - 1807 μ.Χ) που ήταν τότε συμμαχικές δυνάμεις. Ιδρύεται το Ιόνιο Κράτος με πρωτεύουσα την Κέρκυρα, το πολίτευμα είναι δημοκρατικό και η εξουσία ασκείται από 14μελή Γερουσία στην οποία η Ιθάκη συμμετέχει με έναν αντιπρόσωπο. Δίνεται μεγάλη ώθηση στη ναυτιλία καθώς τα Θιακά πλοία είναι ελεύθερα να διαπλέουν τον Εύξεινο Πόντο και να μεταφέρουν εμπορεύματα στη Μαύρη Θάλασσα.
Το 1809 οι ¶γγλοι κατακτούν την Ιθάκη και τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου μετά από πολιορκία. Συστήνεται το ανεξάρτητο κράτος « Ενωμένες Πολιτείες των Ιονίων Νήσων» κάτω από την Αγγλική κυριαρχία (1809 - 1864 μ.Χ) και κυβερνάται συνταγματικά με το πολίτευμα που καθιερώθηκε το 1817. κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης ενάντια στους Τούρκους πολλοί αγωνιστές αλλά και πληθυσμός από την Στερεά Ελλάδα βρίσκουν καταφύγιο στην Ιθάκη όπου επικρατούσε φιλελεύθερο πνεύμα. Αρκετοί Θιακοί στο στόλο και το στρατό ενώ αναφέρονται είκοσι επτά ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Ο πληθυσμός σταθερά μεγαλώνει και πλησιάζει τις 15.000 στο τέλος της περιόδου, δημιουργείται ο πρώτος πυρήνας μεταναστών στη Ρουμανία, το ποσοστό των ναυτικών μεγαλώνει και πολλοί Θιακοί κατέχουν αξιόλογες επιστημονικές ή οικονομικές θέσεις σε ευρωπαϊκές χώρες. Η Ιθάκη μπαίνει στο δρόμο του εκσυγχρονισμού, κατασκευάζεται οδικό δίκτυο, προοδεύει σημαντικά σαν εμπορική και ναυτική δύναμη και η λειτουργία ναυπηγείου είναι ένας ακόμα καθοριστικό παράγοντας ανάπτυξης. Η εκπαίδευση των νέων γίνεται σε ιδιωτικά και κοινοτικά σχολεία που ιδρύθηκαν στους μεγαλύτερους οικισμούς, η παραγωγή βελτιώνεται, η ανταλλαγή προϊόντων με άλλα μέρη πολλαπλασιάζεται και παρατηρείται αναβάθμιση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
Η ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα έγινε την 21η Μαΐου 1864. η αλλαγή εξουσίας στην Ιθάκη είχε γιορταστικό χαρακτήρα με δοξολογίες και κανονιοβολισμούς. Την διαφύλαξη της τάξης στο νησί αναλαμβάνει αρχικά λόχος που δημιουργήθηκε για αυτό το σκοπό και αποτελείται από 100 νέους Θιακούς. Η μετανάστευση προς τις παραδουνάβιες χώρες Ρωσία και Ρουμανία έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις προς το τέλος του 19ου αιώνα. Η Θιακή παροικία αποτελείται από 1000 περίπου άτομα που κατέχουν αξιόλογες θέσεις στη ναυτιλία και στο εμπόριο κρασιού, ελαιολάδου και σταφίδας. Στην Ιθάκη οι μόνιμοι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια, την κτηνοτροφία, το εμπόριο, τις τέχνες και συμπληρωματικά με την αλιεία.
Από την αρχή του 20ου αιώνα η οικοδόμηση και αξιοποίηση των κτηρίων που ήδη υπάρχουν μπαίνουν σε νέες βάσεις. Στα καινούργια έργα περιλαμβάνονται δημοτικά σχολεία σε όλα τα χωριά, ανώτερα σχολεία, άσυλο ανιάτων, δίκτυο ύδρευσης, εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού στο Βαθύ ενώ επεκτείνεται και το υπάρχον οδικό σύστημα. Η πνευματική ζωή γίνεται πιο έντονη καθώς το μορφωτικό επίπεδο βελτιώνεται, το 1910 ιδρύεται Φιλαρμονική στο Βαθύ και το 1928 αρχίζει η έκδοση τοπικής εφημερίδας καθώς και τακτικές εκδόσεις της ένωσης Ιθακησίων.
Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πολλά πλοία χάνονται και η δυνατότητα μεταφοράς προϊόντων από το νησί σε άλλα λιμάνια περιορίζεται. Την ίδια εποχή αρχίζει και η παρακμή της παροικίας στο Δούναβη ενώ αρχίζει η μετανάστευση σε άλλα μέρη όπως Αμερική, Ν. Αφρική και Αυστραλία μειώνοντας σημαντικά τον μόνιμο πληθυσμό του νησιού και κατ' επέκταση της ντόπιας παραγωγής.
Κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ η Ελλάδα κατέχεται από τις δυνάμεις του ¶ξονα, το Επτάνησα άρα και η Ιθάκη περιέχονται στην Ιταλία. Σύντομα δημιουργούνται αντιστασιακές ομάδες και η Ιθάκη συμμετέχει στην Εθνική Αντίσταση με αρκετά θύματα. Το 1943 οι Γερμανοί αντικαθιστούν τους Ιταλούς και παραμένουν μέχρι την ήττα του ¶ξονα και την απελευθέρωση (1944). Την περίοδο της κατοχή, ο απομονωμένος πληθυσμός μοναδικό τρόπο επιβίωσης έχει την καλλιέργεια η οποία παρουσιάζει κάποια ανάκαμψη. Όμως μετά την απελευθέρωση πολλοί κάτοικοι αφήνουν το νησί μεταναστεύοντας ή ακολουθώντας το ναυτικό επάγγελμα.
Τον Αύγουστο του 1953 μεγάλοι, καταστρεπτικοί σεισμοί ερειπώνουν το μεγαλύτερο μέρος της Ιθάκης καταστρέφοντας ολόκληρους οικισμούς ενώ οι ζημιές είναι ανυπολόγιστες. Αμέσως όμως αρχίζει η ανοικοδόμηση του νησιού με σημαντικότερους πόρους τα εμβάσματα των ναυτικών και των μεταναστών, τα κρατικά δάνεια και την οικονομική συμμετοχή ιδρυμάτων και προσωπικοτήτων από ευρωπαϊκές χώρες. Η μείωση του πληθυσμού εξακολουθεί σταθερά για να σταθεροποιηθεί τα τελευταία χρόνια γύρω στις 3.000.